İstatistik bilimine ait bir kavram olan korelasyon, ekonomik olaylarla piyasalar arasında anlamlı bağlantılar kurmak için kullanılır. Piyasalardaki dalgalanmaların hem ülkedeki hem de dünyadaki gelişmelerle ilişkisini gösterir. Bu sayede ekonomik veriler üzerinden çıkarım yapmayı mümkün hâle getirir. Dilerseniz kavrama dair detayları öğrendikten sonra güncel gelişmelerden avantaj elde edeceğini düşündüğünüz şirketlere Midas yatırım hesabı üzerinden yatırım yapabilirsiniz.
Korelasyon Nedir?
Korelasyon, iki ya da daha fazla rassal değişken arasındaki doğrusal ilişkinin yönünü ve şiddetini gösterir. Kavrama veriler üzerinden mantıksal çıkarım yapma imkânı verdiği için ekonomi gibi farklı alanlarda da sıklıkla başvurulur. Detaylı bir açıklamaya geçmeden önce terimin yatırımla olan bağlantısından bahsetmekte fayda vardır. Ülke ve dünya çapındaki gelişmeler, ekonominin gidişatına yön verir. Faizler, döviz endeksleri ve emtialardaki bu değişimlerle piyasalarda hareketlenmeler olur. Söz konusu etkilenmenin hangi yönde ve güçte gerçekleşeceği ise durumlarla piyasalar arasındaki korelasyonla belirlenir.
Değişkenlerin aynı ya da zıt yöndeki doğrusal hareketini ifade eden kavram, korelasyon grafiğinin yönüne göre negatif ve pozitif olarak ikiye ayrılır. Pozitif korelasyon, artış ve azalışı aynı yönde olan parametreleri ifade eder. Örneğin yatırım miktarıyla elde edilecek faiz getirisinin de arttığı tasarruf hesaplarında bu doğrultuda bir ilişki vardır. Negatif korelasyon ise değişenler arasındaki hareketin farklı yönlerde olmasıdır. Borsa, altın ve petrol fiyatlarındaki artış sonucunda piyasalarda yaşanan dalgalanmalar, buna verilebilecek örnekler arasındadır.
Korelasyon Türleri Nelerdir?
Korelasyon türleri, değişken sayısı ve hesaplamada kullanılan teknik gibi hususlarla birbirinden ayrılır. Bu yöntemler sonucunda elde edilen verilerle de ekonomik olayların hisse senedi fiyatlarına etkisi gibi çıkarımlar yapılır. Parametrelere ve ulaşılmak istenen sonuçlara göre tercih edebileceğiniz basit, çoklu ve kısmi olmak üzere üç ayrı yöntem vardır.
Basit Korelasyon Teknikleri
Basit korelasyon, bir değer üzerinden iki ölçümün yapıldığı durumlarda tercih edilir. Hem değişkenler arasındaki ilişkinin varlığını hem de şiddetini ölçmeyi sağlar. Örneğin hissedeki yukarı yönlü bir hareketlenmenin içinde bulunduğu endeksteki değişimlerle alakalı olup olmadığını ilgili teknikle anlayabilirsiniz. İki değişkenle yapılan bu ölçümlerde şu katsayı belirleme teknikleri kullanılır:
- Pearson Momentler Çarpımı Katsayısı
- Spearman Brown Sıra Farkları Katsayısı
- Nokta Çift Serili Katsayı
- Çift Serili Katsayı
Pearson Momentler Çarpımı Katsayısı, sayılanlar arasında en sık kullanılan yöntemdir. Her iki değişkenin sürekli olduğu durumlarda tercih edilir. Bu değerin 0 olması, parametreler arasında bir bağlantının bulunmadığı gösterir. Katsayının 1 çıkması ise değişkenlerin birbiriyle tam ilişkili olduğunu ifade eder.
Çoklu Korelasyon Teknikleri
Bir değişkenin iki ya da daha fazla unsurla olan ilişkisinin incelenmesine çoklu korelasyon adı verilir. Parametreler arasında gruplama yapma ve hesaplamaları belirli bir değişkene göre gerçekleştirme gibi imkânlar sunar. Çok sayıda değişkenin karşılıklı bağımlılıklarını ölçme olanağı tanıdığı için kapsamlı ölçümlerde sıklıkla tercih edilir.
Kısmi Korelasyon Teknikleri
Kısmi korelasyon, iki değişken arasında değerlendirme yaparken ölçüme üçüncü bir parametrenin dâhil edilmesidir. Korelasyon çeşitleri arasında yer alan bu yöntemde söz konusu sabit unsurun diğer parametreler üzerindeki etkisine bakılır. Örneğin hisse fiyatındaki değişimle endeksin mevcut durumu arasındaki ilişkiyi incelerken faiz oranı da ölçüme eklenir. Bu sayede bahsi geçen değişkenlerin birbiriyle bağlantısının faiz etkisi altında nasıl etkilendiğini görmek mümkün olur.
Korelasyon Nasıl Hesaplanır?
Korelasyon hesaplamasında belirli değer aralığını kapsayan bir korelasyon katsayısı belirlenir. Korelasyon formülüyle yapılan işlemler sonucunda -1 ile 1 aralığına ulaşılır. Bu kapsamdayer alan ve “r” harfiyle ifade edilen katsayı, parametreler arasındaki ilişkinin derecesini gösterir. Yani aynı ya da farklı yönlerde hareket eden değişkenlerin arasındaki bağlantının oranını belirleme olanağı tanır. Korelasyon katsayısına göre parametreler arasındaki bağlantı ise şu şekilde yorumlanır:
- 0: Değişkenler arasında herhangi bir ilişki yoktur.
- 0,01 ile 0,29 arası: Düşük derece
- 0,30 ile 0,70 arası: Orta derece
- 0,71 ile 0,99 arası: Yüksek derece
- 1,00: Değişkenler arasında tam ilişki bulunur.
Pearson Momentler Çarpımı yöntemine göre yapılan bu ayrım, değişkenlerin birbiriyle olan ilgilerinin şiddetini gösterir. Değerlerin önünde artı ve eksi bulunması, parametrelerin ilişkisinin farklı yorumlanmasına neden olur. Katsayıda yer alan eksi işareti, değişkenlerin birbiriyle negatif yönde bağlantılı olduğunu gösterir.
Korelasyon Örnekleri Nelerdir?
Korelasyon örnekleri aracılığıyla ekonomik değişkenler arasındaki doğrusal ilişki incelenebilir. Örneğin petrol ve döviz fiyatlarının birbiriyle olan bağlantısını, bu ölçümle açıklamak mümkündür. Dolar cinsinden işlem gören bir emtia olan petrol, dövizdeki dalgalanmalardan doğrudan etkilenir. Yani doların yükselmesine bağlı olarak petrolün varil fiyatının artacağı çıkarımı yapılır. Bu bilgilerden hareketle söz konusu emtia ve döviz arasında zıt yönlü bir ilişkiden bahsedilebilir.
Kavramın örneklerinden bir diğeri ise altın fiyatlarıyla menkul değerler arasındaki ilişkidir. Özellikle kriz dönemlerinde altının değerinin yükselmesine karşın çeşitli menkul kıymetlerin fiyatlarında düşüşler gözlemlenir. Tıpkı dolar ve petrolde olduğu gibi burada da zıt yönlü bir ilişki vardır. Verilen örneklerin tam tersi olarak ekonomik büyüme ve piyasalar arasında pozitif bir bağlantı bulunur.
Korelasyon ve Regresyon Arasındaki Fark Nedir?
Korelasyon ve regresyon farkı, kavramların değişkenleri ele alma biçiminden kaynaklanır. Esasında verilerin arasındaki bağlantıyı inceleme şansı veren bu iki terim, parametreleri farklı açılardan ilişkilendirir. Regresyon, bağımsız değişkenin bağımlılar üzerindeki etkisini incelemeyi sağlar. Ayrıca bu ölçümü, matematiksel işlemlerle yani sayısal veriler aracılığıyla yapar. Diğer kavramda ise değişkenler arasındaki ilişkinin yönünü ve şiddetini, belirlenen katsayılarla çizilen grafikler üzerinden yorumlamak mümkün olur.
